Je kan ervoor kiezen om het lichaam van een overleden dierbare te verzorgen voordat hij of zij opgebaard wordt. Voor sommige mensen is dat een zeer geruststellend en mooi proces. Tijdens de laatste verzorging wordt de persoon verzorgd, gewassen en aangekleed. Dit kan op verschillende manieren gedaan worden, de meest voorkomende manier bestaat uit wassen, scheren en aankleden. Bij het wassen van het lichaam kan er gekozen worden om alleen het gezicht of bovenlichaam te wassen, eventueel met zeep. Wanneer nabestaanden het prettig vinden kunnen zij er voor kiezen op het onderlichaam ook te wassen. Bij mannen is het optioneel om gezichtshaar weg te halen door te scheren.

Vervolgens wordt de overledene aangekleed, waarbij de nabestaanden beslissen wat voor kleding hij of zij aan krijgt tijdens de opbaring en de uitvaart. Wanneer de persoon een bril had is het mogelijk deze op te zetten tijdens het afscheid. Maar een bril mag uiteindelijk niet mee de kist in. De keuze om de verzorging zelf uit te voeren of door onze medewerkers is aan de nabestaanden. Wat de keuze ook is, een uitvaartverzorger zal altijd ondersteuning bieden waar nodig.

Na de zorgvuldige verzorging van een overledene, wordt hij of zij opgebaard. De uitvaartverzorger kleedt hem of haar aan in de kleding die gekozen is. Hierna wordt de persoon opgebaard, wat betekent dat hij of zij wordt gelegd in bed, in een kist of op bijvoorbeeld een opbaarplank. Het opbaren geeft nabestaanden de gelegenheid om afscheid te nemen en is een belangrijk onderdeel van het rouwproces en bijdragend aan de verwerking van verlies.

Er zijn diverse keuzes te maken bij het opbaren van een dierbare. De eerste keuze is dan ook of de nabestaanden hun dierbare thuis willen opbaren, of juist niet. Thuis opbaren kan een intieme en persoonlijke ervaring zijn. Waarbij er veel ruimte is om in alle rust op een passende manier afscheid van iemand te nemen in vertrouwde omgeving. Hoewel dit voor sommigen veel troost kan bieden tijdens het rouwproces, past thuis opbaren niet bij iedereen. Het is daarnaast ook belangrijk om te overwegen of nabestaanden hier fysiek en emotioneel toe in staat zijn.

Wanneer thuis opbaren niet de wens is, zijn er diverse alternatieven. Daarbij kun je denken aan een 24-uurs kamer waarbij je een sleutel krijgt en op ieder moment de dierbare kan bezoeken. Of een uitvaartcentrum, hospice, verzorgingstehuis, kerk of andere locatie. Een begrafenisondernemer kan helpen om hierbij een passende optie te vinden indien de overleden dierbare zelf geen keuze vastgelegd heeft.

Wanneer er gekozen wordt om het opbaren in vertrouwde huiselijke omgeving te doen is de volgende keuze waar en hoe de persoon opgebaard wordt. Dit kan bijvoorbeeld in bed, maar ook op een opbaarplank, -mand of in de kist. Wanneer een dierbare niet in een kist opgebaard wordt kan het prettig zijn om de persoon 1 dag voor de uitvaart samen in de kist te leggen. Op die manier kan er rustig, in die veilige en vertrouwde omgeving, gewend worden aan de volgende fase van het afscheid.

Er zijn veel mensen die ervoor kiezen om de overledene in bed op te baren. Het belangrijkste aspect hiervan is het handhaven van de temperatuur van de overledene. Dit kan bereikt worden door middel van een bed-koeling op het matras, die onzichtbaar blijft onder een laken. Bij deze methode wordt de overledene gedurende de periode tot aan de uitvaart opgebaard in bed, en vlak voor de uitvaart, meestal de avond ervoor, wordt de overledene in de kist gelegd.

Opbaring in een kist is een alternatieve manier die vaak wordt gekozen bij thuisopbaring. In dit geval wordt de koeling of het koelmatras onder de kist gelegd. Of er wordt gebruik gemaakt van een kist met een boven-koeling. Bij deze heb je de vrijheid om te beslissen of de kist open of dicht zal zijn. Als je kiest voor een gesloten kist, kan er een foto van de overledene toegevoegd worden om de opbaring persoonlijker te maken. Naast foto's, kunnen er ook knuffels, bloemen en kleine persoonlijke bezittingen in de kist gelegd worden.

Niet alles mag mee de kist in

De wet op lijkbezorging stelt een aantal zeer specifieke richtlijnen voor wat er wel en niet meegenomen mag worden in de kist. Het uitgangspunt van deze richtlijn is dat materiaal wat mee de kist in gaat geen schade mag veroorzaken aan het milieu of aan de crematieoven. Daarnaast zijn er ook bijzondere regels voor de veiligheid en over ontploffingsgevaar bij crematies. Pacemakers moeten om die reden verwijderd worden en schadelijke kunststoffen mogen alleen mee wanneer dit strikt noodzakelijk is. Het is tevens ook verboden om stoffelijke resten van een andere overledene of een huisdier mee te nemen in de kist om verwisseling of samenvoeging van as te voorkomen.

Als je twijfelt of bepaalde voorwerpen mee de kist in mogen, stel deze vraag dan aan de uitvaartverzorger of het crematorium. Zij kunnen een gedetailleerde uitleg geven en eventuele alternatieven voorleggen.

Een alternatieve optie is om de overledene in een uitvaartcentrum op te baren. Steeds meer uitvaartcentra bieden 24-uurs bezoekmogelijkheden zodat je op ieder moment je dierbaren kan bezoeken. Mocht dit niet mogelijk zijn, zijn er beperkte openingstijden of afgesproken momenten waarop de dierbare bezocht kan worden. Bekijk ons aanbod van uitvaartcentra en vraag onze uitvaartverzorgers naar alle beschikbare opties.

Naast thuis opbaren of opbaren in een verzorgingstehuis kan je er ook voor kiezen om gebruik te maken van het afscheidhuis. Dit is een klein, intiem verblijf in de buurt van de woonplaats. Het biedt een huiselijke sfeer, waarin je rustig afscheid kunt nemen en nabestaanden samen kunnen komen. Het voelt bijna als thuis. Je kan bij je dierbare zijn, luisteren naar muziek of samen met andere nabestaanden koffiedrinken en praten. Persoonlijk, intiem en nabij.

De wet schrijft voor dat een overledene binnen 6 werkdagen begraven of gecremeerd moet zijn. Het aantal dagen voor opbaring is gebaseerd op het moment van overlijden. Een langere periode van opbaring is toegestaan door de verruiming van de termijn tot 6 werkdagen. Hierdoor wordt lichte balseming (thanatopraxie) ook mogelijk. Met lichte balseming kun je de overledene langer opbaren en meer tijd nemen voor afscheid. Er is geen noodzaak om het lichaam te koelen wanneer lichte balseming wordt toegepast.

Balsemen, ook wel thanatopraxie genoemd, is een methode om het lichaam van een overledene te conserveren en ontbinding te vertragen door middel van een vloeistof die in de bloedbaan wordt ingebracht. Deze methode wordt onderverdeeld in traditionele en lichte balseming. Traditionele balseming wordt zelden gebruikt, terwijl lichte balseming veel vaker voorkomt. De lichte balseming, ook bekend als thanatopraxie, wordt uitgevoerd door een thanatopracteur en maakt gebruik van een lager percentage formaline. Dit houdt het lichaam lang genoeg geconserveerd om uitvaartzaken te regelen en om de nabestaanden afscheid te laten nemen. Balsemen zorgt ervoor dat er geen koeling nodig is, waardoor het lichaam thuis kan worden opgebaard en er tot aan de dag van de uitvaart mooi en natuurlijk uitziet.

Een dierbare kan niet worden opgebaard wanneer er principiële bezwaren zijn van de persoon zelf. Niet iedereen wenst opgebaard te worden. Wanneer dit niet gewenst is, zal het lichaam in het mortuarium van de uitvaartondernemer blijven. Daarnaast kan het ook voorkomen dat iemand zijn of haar lichaam beschikbaar wil stellen voor wetenschappelijk onderzoek. Ook in dat geval is opbaren niet mogelijk.

Wanneer iemand een donorcodicil heeft zal de arts de betreffende organen uit het lichaam halen. Dit gebeurt op zo’n manier dat hier tijdens de opbaring niets van te zien is. Overledenen die een donorcodicil hebben, kunnen ook na de medische ingreep worden opgebaard en begraven of gecremeerd volgens de gebruikelijke procedures.

De mogelijkheid om de overledene thuis op te baren en belangstellenden uit te nodigen voor een rouw-/condoleancebezoek kan voor veel nabestaanden een comfortabele en persoonlijke manier zijn om afscheid te nemen. Dit geeft hen de gelegenheid om bij de overledene te zijn en een laatste groet te brengen. Echter, niet iedereen heeft deze mogelijkheid, bijvoorbeeld als er geen ruimte is om de overledene thuis op te baren of als de nabestaanden het emotioneel te zwaar vinden om de overledene thuis te hebben.

Gelukkig bieden uitvaartcentra ook de mogelijkheid tot condoleren. Vaak wordt hiervoor een condoleanceavond gehouden voorafgaand aan de uitvaartplechtigheid. Dit biedt belangstellenden de gelegenheid om elkaar te ontmoeten en steun te bieden in deze moeilijke tijd. Bovendien zorgen de uitvaartverzorgers ervoor dat de overledene op een waardige en respectvolle manier wordt opgebaard en bewaakt, zodat de nabestaanden zich geen zorgen hoeven te maken over de verzorging van de overledene.

Het is belangrijk om te realiseren dat de periode van condoleren en afscheid nemen niet alleen belangrijk is voor de nabestaanden, maar ook voor de overledene zelf. Het geeft hen de tijd om afscheid te nemen en hun verdriet te verwerken, wat bijdraagt aan het genezingsproces. Uiteindelijk is het belangrijkste om te kiezen voor wat het beste voelt voor de nabestaanden en wat het beste past bij de wensen van de overledene.

Condoleren, het lijkt zo gewoon maar toch hebben veel mensen hier vragen bij. Bijvoorbeeld omdat je het spannend vindt, voor het eerst naar een uitvaart gaat of omdat je niet weet wat je anders kan zeggen dan “gecondoleerd”. Het condoleren kan plaatsvinden tijdens een condoleanceavond, of na de uitvaart zelf. Waarbij meestal een hand geschud wordt, of een knuffel gegeven wordt. Het is belangrijk dat je oprecht bent en gewoon doet wat goed voelt. Respecteer daarbij wel de wensen van de nabestaanden.

Daar komt bij dat veel mensen het woord ‘gecondoleerd’ gewoon niet prettig vinden vanwege de betekenis. Het woord is namelijk afgeleid van het Latijnse ‘con dolore’ wat ‘met pijn’ betekent. Veel mensen zeggen liever iets waar zij zich positiever bij voelen, met het gevoel dat deze positiviteit meer troost biedt.

Wil je meer lezen over condoleren?